سیاه پوشان و چهارپایه خوانی از آیین های سنتی عزاداری مردم قزوین در محرم 

به گزارش خبرگزاری برنا از قزوین؛ همزمان با سراسر کشور در استان قزوین نیز از دیرباز در ماه محرم در سوگ شهادت سالار شهیدان، آئین ها و رسوم خاصی برگزار می شود که برخی از این سنت ها پس از قرن ها همچنان ادامه دارد و این رسوم از آئین چهارپایه خوانی تا تشییع نمادین پیکرهای شهدای کربلا توسط زنان قزوینی و برگزاری تعزیه و ایین سیاهپوشان است.

مردم استان قزوین از گذشته های دور در ایام محرم و صفر به طور گسترده در مراسم سوگ و عزای سرور و سالار شهیدان و یاران باوفایش شرکت کرده و با مناسک خاص و رسوم متنوعی برپا داشته اند و ارادت و باورهای قلبی خود را با رفتارهای آیینی عاشورا بروز داده اند.

آیین های عاشورایی ریشه در باور عمیق مردم به مسائل دینی و مذهبی و عشق و علاقه به خاندان عصمت و طهارت(ع) و امام سوم شیعیان دارد که در هر نقطه ی از استان به شیوه خاصی برگزار می شود.

سینه زنی یکی از قدیمی ترین سنت های عزاداری است که از ۱۳۰۰ سال پیش توسط آل بویه رایج شد. اولین رگه ها و ریشه های عزاداری همین روضه هایی است که امروز در منازل و محافل برپا می شود.

مردم در فرهنگ های مختلف ایران براساس سبکی که داشتند به سر و سینه می زدند و مویه و زاری می کردند. این عزاداری یک فرهنگ انسانی است و وقتی مصیبتی وارد می شود که اعتقاداتی نسبت به آن وجود دارد رنگ آئین به خود می گیرد. 

در دوره های مختلف همچون دوران عباسیان و سلجوقیان و ایلخانان اجازه برپایی مراسم عزا وجود نداشت اما از دوران صفویه این آئین ها رسمی شد و مراسمات عزای سیدالشهدا برگزار می شد.

سنت‌های مردم قزوین در ایام عزای حسینی

عزاداری‌های حسینی از دیرباز با آیین‌ها و سنت‌های خاصی در قزوین همراه بوده که ریشه در عشق و ارادت ایرانیان به حضرت سیدالشهدا(ع) را نشان می دهد و این ارادت هرچند در قرون متمادی به دلیل سرکوب شیعیان توسط حاکمان زمانه، پنهان مانده بود و قزوینیان شیعی مذهب در ایام عزای حسینی، محافل سوگ خویش را در خفا برپا می‌داشتند و به رسم و آیین خود، بر مظلومیت عاشوراییان می‌گریستند.

اما از دوره حاکمان شیعی آل‌بویه و سپس رسمی شدن مذهب تشیع در دوره صفوی، جلوه‌ای تابان یافت و در آیین‌های گوناگونی تجلی پیدا کرد؛ عزاداری‌هایی که در دوره قاجاریه، از عمق بیشتری برخوردار شد و آیین‌هایی تازه‌ای بدان افزوده شد.

آئین چهارپایه‌خوانی؛ سنتی در عزای حسینی

از جمله این آیین‌ها که امروز دیگر در قزوین گرد فراموشی بر آن نشسته، اما در بازار تهران همچنان برگزار می‌شود؛ سنت چهارپایه خوانی است.

چهارپایه خوانی سبکی از عزاداری سنتی است که در آن مداح یا مرثیه‌خوان روی چهارپایه چوبی می‌رود و در حالی که عزاداران حلقه ‌وار دور او را می‌گیرند، شور و حال حسینی به پا می‌کنند. 

در این آیین که از دوره قاجار تا اوایل دهه شصت خورشیدی در بازار قزوین اجرا می‌شد، بازاریان در دهه اول ماه محرم، راسته  مشخصی از بازار را سیاهپوش کرده و هر روز بعدازظهرها در این راسته، مراسم روضه‌خوانی و عزاداری برپا می‌کردند، در سومین روز شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایش در کربلای معلی، در سنتی دیگر، چهارپایه‌خوانی را به‌ اجرا می‌گذاشتند.

مداحان و مرثیه‌خوانانی که از میان خودِ بازاریان بودند، این آیین را در یکی از راسته‌های بازار آغاز می‌کردند و پس از دقایقی برپایی عزای حسینی که عموما با روضه بر مصائب امام زین‌العابدین(ع همراه بود، به سمت راسته دیگر می‌رفتند و این آیین تا حوالی ظهر در راسته‌های مختلف برگزار می‌شد. 

این آیین بی پیرایه و خالصانه آن‌چنان در بازار قزوین دارای اهمیت و جایگاه بود که چنانچه فرصتی برای حضور در برخی از راسته‌ها به‌دليل کمبود وقت و نزدیک شدن به اذان ظهر پیش نمی‌آمد، از کسبه آن راسته‌ها کسب اجازه می‌شد تا سال دیگر، چهارپایه‌خوانی در راسته آنها نیز اجرا شود.

حسینیه‌ها، مراکز برپایی عزای حسینی از دوره صفویه، تکایا و حسینیه‌ها به مراکز اصلی ظهور و بروز آیین‌های عزادارای حسینی به‌ویژه در ایام محرم و صفر در قزوین تبدیل شدند. 

آئین سیاهپوشان، سنتی برجای مانده از روزگاران گذشته  

در گذشته، نخستین مراسم در آغازین روز محرم در قزوین، آیین سیاهپوشان بود که ساکنان به ویژه جوان‌های هر محله مساجد و تکایای محله خود و وسایل عزاداری از جمله علامت‌ها و طبق چراغ‌ها را سیاه‌پوش می‌کردند که این رسم همچنان برگزار می‌شود.

یکی دیگر از آیین‌هایی که البته در این سالها کمرنگ شده و به‌ ندرت انجام می‌شود بیرون آمدن دسته‌های عزادارای هیات‌ها و مساجد از شب اول محرم تا شب هفتم برای دیدار از هیات‌ها و مساجد دیگر است.

مثلاً هیات مسجد میدانگاه به امامزاده علی می‌رفت؛ در این دیدار، علامت‌های مسجد میزبان را به سمت جلو حرکت می‌دانند در واقع معتقد بودند علامت‌ها به هم سلام می‌دهند.

سپس هیات میهمان در داخل مسجد یا امازاده میزبان به عزاداری پرداخته و سینه‌زنی می‌کردند و پس از آن با چای و شربت از هیات مهمان پذیرایی می‌شد. موقع خداحافظی هم رسم بر این بود که نوحه‌ خداحافظی می‌خواندند.

شب بعد هیات میزبان به بازدید از هیات مهمان می‌رفت؛ بازدید تا سه شب‌مانده به عاشورا اتفاق می‌افتاد و هرروز یک مسجد یا امامزاده انتخاب می‌شد، اما امروز کمتر شاهد چنین رسمی در قزوین هستیم و معمولا کلیه هیات ها و دستجات عزاداری، شب هفتم به بقعه امامزاده بی بی شهربانو در محله راه چمان؛ شب هشتم به بقاع امامزاده آمنه خاتون و امامزاده علی در محله پنبه ریسه؛ شب نهم به بقعه امامزاده سلطان سید محمد در محله آخوند و شب و روز عاشورا هم به بقعه امامزاده حسین بن علی بن موسی الرضا(ع) در محله دباغان می‌روند.

انتهای پیام